Pháp luật hiện hành không quy định về khái niệm của hợp đồng kinh tế. Theo đó, có thể hiểu hợp đồng kinh tế là sự thoả thuận bằng văn bản, tài liệu giao dịch giữa các bên ký kết về việc thực hiện công việc sản xuất trao đổi hàng hoá, dịch vụ, nghiên cứu ứng dụng tiến bộ khoa học – kỹ thuật và các thoả thuận khác có mục đích kinh doanh với sự quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của mỗi bên để xây dựng và thực hiện kế hoạch của mình.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện hợp đồng kinh tế không thể tránh khỏi những mâu thuẫn, bất đồng ý kiến, tranh chấp giữa các bên. Vậy tranh chấp hợp đồng kinh tế là gì? Tranh chấp hợp đồng kinh tế được giải quyết ra sao? Hãy cùng VNSI tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây.

Tranh chấp hợp đồng kinh tế là gì?

Tranh chấp hợp đồng kinh tế là sự bất đồng ý kiến của các bên tham gia quan hệ hợp đồng trên thực tế, liên quan đến việc thực hiện hoặc không thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo thoả thuận.

Các phương thức giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế

Khi xảy ra tranh chấp hợp đồng kinh tế, thông thường các bên sẽ lựa chọn phương thức sau

1. Thông qua thương lượng

Thương lượng là phương thức giải quyết tranh chấp thông qua việc các bên tranh chấp cùng nhau bàn bạc, tự dàn xếp, tháo gỡ những bất đồng phát sinh để loại bỏ tranh chấp mà không cần có sự trợ giúp hay phán quyết của bất kỳ bên thứ ba nào.

Khi xảy ra tranh chấp hợp đồng kinh tế, thông thường các bên sẽ lựa chọn phương thức này đầu tiên vì sự đơn giản về mặt thủ tục, không bị ràng buộc bởi các thủ tục pháp lý, giữ được bí mật kinh doanh, chi phí thấp và ít gây phương hại đến mối quan hệ giữa các bên.

Mặt khác, vì đây là phương thức giải quyết tranh chấp không chính thức, các bên tham gia thương lượng không bị ràng buộc bởi các thủ tục pháp lý nên việc thực hiện sẽ dựa trên sự thiện chí, tinh thần hợp tác giữa các bên, nếu không, việc thương lượng sẽ thất bại và phải sử dụng phương thức khác để giải quyết.

2. Thông qua Hoà giải

Bên cạnh phương thức thương lượng, hoà giải cũng là phương thức giải quyết tranh chấp thường được các bên lựa chọn khi có tranh chấp hợp đồng kinh tế phát sinh.

Hoà giải là phương thức giải quyết tranh chấp với sự tham gia của bên thứ ba làm trung gian hoà giải để hỗ trợ, thuyết phục các bên tranh chấp tìm kiếm các giải pháp nhằm loại trừ các tranh chấp đã phát sinh.

Cũng giống như phương thức thương lượng, hoà giải không chịu sự chi phối bởi các quy định có tính khuôn mẫu, bắt buộc của pháp luật về thủ tục hoà giải. Kết quả hoà giải được thực thi dựa trên sự tự nguyện của các bên tranh chấp mà không chịu bất kỳ cơ chế pháp lý nào bảm đảm thi hành những cam kết của các bên trong quá trình hoà giải.

3. Thông qua Trọng tài

Trọng tài cũng là phương thức giải quyết tranh chấp thường được các bên lựa chọn. Theo như phương thức này, thì các bên tranh chấp phải thoả thuận lựa chọn trọng tài là cơ quan giải quyết tranh chấp và tranh chấp đó phải thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài theo quy định của pháp luật.

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp

Theo quy định tại Điều 4 Luật trọng tài thương mại năm 2010 quy định về Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài bao gồm:

• Trọng tài viên phải tôn trọng thoả thuận của các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm và trái đạo đức xã hội.

• Trọng tài viên phải độc lập, khách quan, vô tư và tuân theo quy định của pháp luật.

• Các bên tranh chấp đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ. Hội đồng trọng tài có trách nhiệm tạo điều kiện để họ thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình.

• Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài được tiến hành không công khai, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác.

• Phán quyết trọng tài là chung thẩm.

Điều kiện giải quyết tranh chấp:

Theo quy định tại Điều 5 Luật trọng tài thương mại năm 2010 quy định về điều kiện giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài như sau:

• Tranh chấp được giải quyết bằng Trọng tài nếu các bên có thoả thuận trọng tài. Thỏa thuận trọng tài có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp.
• Trường hợp một bên tham gia thoả thuận trọng tài là cá nhân chết hoặc mất năng lực hành vi, thoả thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với người thừa kế hoặc người đại diện theo pháp luật của người đó, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.
• Trường hợp một bên tham gia thỏa thuận trọng tài là tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị phá sản, giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách hoặc chuyển đổi hình thức tổ chức, thỏa thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với tổ chức tiếp nhận quyền và nghĩa vụ của tổ chức đó, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.

2.4. Thông qua Toà án

Khi tranh chấp hợp đồng kinh tế phát sinh, nếu các bên không thể tự thương lượng, hoà giải với nhau thì có thể khởi kiện yêu cầu Toà án giải quyết.

Thẩm quyền khởi kiện tranh chấp hợp đồng kinh tế:

1. Thẩm quyền của Toà án nhân dân cấp huyện:

• Giải quyết theo thủ tục sơ thẩm các tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh doanh, thương mại giữa cá nhân, tổ chức với nhau và đều có mục đích lợi nhuận theo Khoản 1 Điều 30 Bộ luật tố tụng Dân sự năm 2015.
• Giải quyết những yêu cầu về kinh doanh, thương mại theo quy định tại khoản 1 và khoản 6 Điều 31 Bộ luật tố tụng Dân sự năm 2015.

2. Thẩm quyền của Toà án nhân dân theo lãnh thổ:

Toà án nơi cư trú của bị đơn hoặc Toà án nơi hợp đồng được thực hiện có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo yêu cầu của nguyên đơn theo quy định tại Điều 40 Bộ Luật tố tụng Dân sự năm 2015.

Thủ tục khởi kiện tranh chấp hợp đồng kinh tế

Bước 1: Nộp hồ sơ khởi kiện tại Toà Án

Người khởi kiện nộp đơn khởi kiện kèm theo tài liệu, chứng cứ mà mình hiện có đến Toà án có thẩm quyền giải quyết vụ án bằng các phương thức sau đây:

• Nộp trực tiếp tại Toà án;
• Gửi đến Toà án theo đường dịch vụ bưu chính;
• Gửi trực tuyến bằng hình thức điện tử qua Cổng thông tin điện tử của Toà án (nếu có).

Bước 2: Thụ lý vụ án

• Sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải thông báo ngay cho người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí.
• Thẩm phán dự tính số tiền tạm ứng án phí, ghi vào giấy báo và giao cho người khởi kiện để họ nộp tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.
• Thẩm phán thụ lý vụ án khi người khởi kiện nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.
• Trường hợp người khởi kiện được miễn hoặc không phải nộp tiền tạm ứng án phí thì Thẩm phán phải thụ lý vụ án khi nhận được đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo.

Bước 3: Chuẩn bị xét xử

Thời hạn chuẩn bị xét xử được quy định như sau:

• 02 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án. Đối với các vụ án có tính chất phức tạp hoặc do sự kiện bất khả kháng, trở ngại khách quan thì Toà án có thể quyết định gia hạn thời hạn chuẩn bị xét xử nhưng không quá 01 tháng.
• Trường hợp có quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết vụ án thì thời hạn chuẩn bị xét xử được tính lại kể từ ngày quyết định tiếp tục giải quyết vụ án của Toà án có hiệu lực pháp luật.

Bước 4: Đưa vụ án ra xét xử sơ thẩm

Trong thời hạn 01 tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Toà án phải mở phiên toà; trường hợp có lý do chính đáng thì thời hạn này là 02 tháng.

Một số giải đáp về tranh chấp hợp đồng kinh tế

Sau đây là một số thắc mắc về gỉa quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế

Câu hỏi 1. Để giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế thì các bên tranh chấp chỉ có thể nộp đơn đến Toà án để yêu cầu giải quyết?

Trả lời: Các bên tranh chấp hợp đồng kinh tế có thể lựa chọn các phương thức giải quyết tranh chấp như Hoà giải, Thương lượng, Trọng Tài hoặc Toà án. Pháp luật hiện hành không bắt buộc các bên phải lựa chọn hình thức khởi kiện tranh chấp hợp đồng kinh tế ra Toà án mà tuỳ thuộc vào ý chí của các bên và sự thoả thuận về phương thức giải quyết tranh chấp của các bên trong hợp đồng.

Câu hỏi 2. Khi lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế là khởi kiện ra Toà án thì Toà án nào có thẩm quyền giải quyết?  

Trả lời: Khi các bên tranh chấp lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp ra Toà án thì Toà án có thẩm quyền sẽ là Toà án nơi bị đơn cư trú hoặc Toà án nơi hợp đồng được thực hiện sẽ có thẩm quyền giải quyết theo quy định tại Điều 40 Bộ luật Tố tụng Dân sự năm 2015.

Câu hỏi 3. Khi tranh chấp hợp đồng kinh tế mà các bên tranh chấp đã thoả thuận trọng tài rồi thì có được khởi kiện ra Toà án không?

Trả lời: Theo quy định tại Điều 6 Luật Trọng tài thương mại 2010 thì: “Trong trường hợp các bên tranh chấp đã có thoả thuận trọng tài mà một bên khởi kiện tại Toà án thì Toà án phải từ chối thụ lý, trừ trường hợp thoả thuận trọng tài vô hiệu hoặc thoả thuận trọng tài không thể thực hiện được”.

Khoản 1 Điều 43 Luật Trọng tài thương mại quy định: “Trước khi xem xét nội dung vụ tranh chấp, Hội đồng trọng tài phải xem xét hiệu lực của thỏa thuận trọng tài; thỏa thuận trọng tài có thể thực hiện được hay không và xem xét thẩm quyền của mình. Trong trường hợp vụ việc thuộc thẩm quyền giải quyết của mình thì Hội đồng trọng tài tiến hành giải quyết tranh chấp theo quy định của Luật này. Trường hợp không thuộc thẩm quyền giải quyết của mình, thỏa thuận trọng tài vô hiệu hoặc xác định rõ thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được thì Hội đồng trọng tài quyết định đình chỉ việc giải quyết và thông báo ngay cho các bên biết”.

Như vậy, khi các bên thoả thuận trọng tài là cơ quan giải quyết khi tranh chấp phát sinh thì Toà án sẽ từ chối thụ lý đơn khởi kiện mà không cần xem xét thoả thuận trọng tài vô hiệu hay thoả thuận trọng tài không thực hiện được. Việc xem xét thoả thuận trọng tài vô hiệu hay thoả thuận trọng tài không thực hiện được là thẩm quyền của Trọng tại thương mại. Trường hợp hội đồng trọng tài ra quyết định đình chỉ việc giải quyết tranh chấp theo quy định tại Khoản 1 Điều 43 Luật Trọng tài thương mại thì các bên có thể khởi kiện ra Toà án để giải quyết tranh chấp.

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của Công ty Luật VNSI về tranh chấp hợp đồng kinh tế. Để hiểu rõ những quy định của pháp luật điều chỉnh về nội dung này, quý khách hàng có nhu cầu xin hãy liên hệ ngay đến công ty Luật VNSI Law để được tư vấn và hướng dẫn một cách tốt nhất.